Proceskosten: wat kost een
juridische procedure?

Als u een laag inkomen heeft, dan komt u in aanmerking voor gesubsidieerde rechtsbijstand (een toevoeging). U betaalt in dat geval alleen de verplichte eigen bijdrage. De toevoeging geldt echter alleen voor uw eigen proceskosten. Als u de rechtszaak verliest, zult u dus wel het volledige bedrag moeten betalen, waartoe de rechter u veroordeelt.

In het vonnis van de rechter staat soms dat het uitvoerbaar bij voorraad is. Dit houdt in dat het vonnis direct ten uitvoer gelegd kan worden. In dat geval kan de deurwaarder direct het gevorderde bedrag en de bijkomende kosten (waaronder de proceskosten) invorderen, ook als de andere partij nog de mogelijkheid heeft om in hoger beroep te gaan.

Bent u zelf veroordeeld tot het betalen van de proceskosten, maar krijgt u zelf nog geld van de tegenpartij, bijvoorbeeld voor een andere onbetaalde factuur. Of heeft u juist recht op een kostenvergoeding, maar moet u ook nog een rekening betalen?

Of het mogelijk is om de proceskosten te verrekenen met een openstaande vordering, hangt af van de status van het vonnis. Zodra het vonnis definitief is, dan geldt de proceskostenveroordeling als een vordering die verrekend kan worden met andere openstaande vordering die u zelf nog moet betalen.

Als de rechter een partij helemaal in het gelijk stelt, dan zal de partij die in het ongelijk is gesteld en vergoeding moeten betalen als compensatie voor de gemaakte proceskosten.

Wanneer er geen sprake is van een winnende partij, bijvoorbeeld doordat de rechter beide partijen deels in het gelijk stelt, dan zal de rechter bepalen wie welke kosten moet dragen. Als beide partijen in gelijke mate in het gelijk worden gesteld, dragen zij meestal zorg voor hun eigen kosten.

Ook in zaken waarbij er geen sprake is van een winnaar of verliezer, zoals in het familierecht (bijv. echtscheidingen) worden de kosten gecompenseerd. Dit betekent dat iedere partij zijn eigen kosten draagt.

Als er meerdere gedaagden zijn en de eisende partij verliest de rechtszaak, dan zal de rechter de eiser veroordelen tot het vergoeden van de proceskosten van alle gedaagde partijen.

Wint de eisende partij de rechtszaak, dan zijn de gedaagde partijen samen verantwoordelijk voor het vergoeden van de proceskosten. Volgens de Hoge Raad zijn deze partijen daarbij hoofdelijk verbonden tot nakoming van de veroordeling. Dit betekent in de praktijk dat de winnende partij de volledige proceskostenvergoeding kan verhalen op één van de gedaagden. De partij die het volledige bedrag betaalt, kan de delen waarvoor andere gedaagden verantwoordelijk zijn vervolgens op hen verhalen.

Alle kosten (met uitzondering van geldboetes) die een onderneming maakt, zijn aftrekbaar van de winst. Proceskosten die een onderneming maakt voor zijn bedrijfsvoering zijn dus ook aftrekbaar.

Voor particulieren zijn de kosten voor een juridische procedure minder snel aftrekbaar. In principe is dit niet het geval. Een uitzondering hierop zijn de proceskosten voor het verkrijgen of innen van partneralimentatie. De proceskosten die u hiervoor betaalt zijn wel aftrekbaar.

Als de proceskostenvergoeding niet binnen de daarvoor gestelde termijn betaald is, dan mag er wettelijke rente in rekening gebracht worden. Hoe hoog de rente is, hangt af van de hoedanigheid van uzelf en uw debiteur. Als er sprake is van twee zakelijke partijen dan wordt de wettelijke rente voor handelstransacties in rekening gebracht. Als een van de partijen een particulier is, dan geldt de wettelijke rente voor niet-handelstransacties.

Over bepaalde delen van de proceskosten wordt btw betaald. Over andere delen niet. De griffierechten zijn vrijgesteld van btw. Advocaten moeten sinds 2014 btw in rekening brengen. Over deze kosten betaalt u dus btw. Verder betaalt u ook btw over de deurwaarderskosten en de onkostenvergoeding voor getuigen en deskundigen. Als u zelf btw-plichtig bent, is de afgedragen btw aftrekbaar.

Iedereen heeft het recht om een juridische procedure aan te spannen. Indien die bevoegdheid misbruikt wordt om een ander te schaden of iemand dit recht gebruikt voor een ander doel dan waarvoor het gebruikt is, dan kan er sprake zijn van misbruik van het procesrecht. Iemand mag bijvoorbeeld geen gerechtelijke procedure aanspannen of daar verweer tegen voeren als hij weet dat dit onjuist is, bijvoorbeeld met het oogmerk om betaling uit te blijven stellen.

Hiervan is sprake als men de vordering of het verweer onderbouwt met feiten en omstandigheden waarvan hij de onjuistheid kende (of had behoren te kennen) of baseert op stellingen waarvan hij op voorhand had moeten begrijpen dat deze geen kans van slagen hadden.

Misbruik van het procesrecht kan worden aangemerkt als onrechtmatige daad. Als de tegenpartij hierdoor schade lijdt, kan hij een schadevergoeding eisen. In dat geval kan de benadeelde partij bijvoorbeeld eisen dat alle proceskosten vergoed worden.

Verletkosten zijn de kosten die iemand kwijt is aan het bijwonen van bijvoorbeeld een zitting. Een zelfstandig ondernemer mist tijdens deze uren bijvoorbeeld omzet, waardoor hij die uren recht heeft op een vergoeding voor de verletkosten. Iemand die in loondienst werkt heeft alleen recht op een vergoeding voor verletkosten als hij verlof voor eigen rekening op moet nemen voor het bijwonen van de zitting.

De buitengerechtelijke kosten zijn de kosten die een schuldeiser maakt voor het buiten de rechter om proberen te innen van een vordering. U kunt daarbij denken aan de kosten voor een incassobureau. De buitengerechtelijke kosten zijn wettelijk vastgesteld en worden bepaald op basis van een percentage van de vordering.

De buitengerechtelijke kosten worden gemaakt voordat er een juridische procedure wordt gestart. Zij maken derhalve geen deel uit van de proceskosten. De buitengerechtelijke kosten kunnen hierdoor ook al voor een gerechtelijke uitspraak, tijdens de buitengerechtelijke incassoprocedure opgeëist worden.

De kosten van een gedaagde partij bij de kantonrechter zijn vaak nihil. Bij de kantonrechter hoeft een partij namelijk geen advocaat in de arm te nemen. Als de gedaagde zonder gemachtigde procedeert en ook geen getuigen of deskundigen oproept, maakt hij vrijwel geen kosten (bij de kantonrechter betaalt alleen de eisende partij griffierecht). Dit kan een belangrijke overweging zijn bij het starten van een gerechtelijke procedure.

De kosten voor een juridische procedure moeten eerst worden voorgeschoten door de eiser. Vooral bij een complexe zaak kunnen die kosten flink oplopen. Het is soms mogelijk om gebruik te maken van procesfinanciering. Dit betekent dat de kosten worden voorgeschoten voor een financier. In ruil daarvoor draagt u een deel commissie af aan deze financier als u de zaak wint. Meestal betaalt u niets als u de zaak verliest.